Giới thiệu về bộ đọc số của máy kinh vĩ:
Bộ phận đọc số máy kinh vĩ gồm có bàn độ và du xích để xác định các giá trị đo đạc và một hệ thống thấu kính và lăng kính giúp cho người ngằm nhìn rõ các khoảng chia trên bàn độ và du xích.
Mỗi một loại máy có cách khắc vạch chia ở bàn độ và du xích khác nhau, ở đây ta xét máy kinh vĩ Theo 020 (Đức).
- Bàn độ ngang: Là đĩa tròn bằng thủy tinh hay bằng chất trong suốt được chia từ 0 độ đến 360 độ hoặc từ 0 grat đến 400 grat thuận theo chiều kim đồng hồ. Tâm của bàn ngang nằm trên trục chính của máy. Giá trị nhỏ nhất trên bàn độ là 1 độ hay 1 grat. 360 độ = 400 grat, suy ra 1 grat = 0,9 độ = 54’.
- Bàn độ đứng: Bàn độ đứng và có cấu tạo và cách đọc số giống như bàn độ ngang. Tâm của nó nằm trên trục quay của ống kính. Giá trị trên bàn độ đứng thì có loại khắc liên tục thuận hay ngược chiều kim đồng hồ, có loại khắc độ không liên tục mà đối xứng từ 0 độ đến 90 độ. Đối với máy kinh vĩ Theo 020 Bàn độ đứng được khắc đối xứng từ 0 đến 90 độ.
- Du xích: Du xích là một bộ phận dùng để nâng cao độ chính xác của số đọc. Độ dài của du xích tương ứng với 1 độ hay 1 grat trên độ bàn.
Trên du xích chia ra làm 6 hay 10 khoảng lớn. Mỗi phân khoảng lớn tương ứng với 10’ hay 10c (căng ti grat). Mỗi phân khoảng lớn lại được chia ra làm 10 phân khoảng nhỏ, mỗi phân khoảng nhỏ tương ứng với 1 phút hay 1c. Khoảng chia nhỏ nhất đó gọi là độ chính xác của di xích (t).
Chú ý: Khi đó góc bằng thì phải khóa bàn độ ngang còn du xích quay theo ống kính. Ngược lại khi đo góc đứng, do cấu tạo bàn độ đứng gắn chặt với ống kính; nên khi ống kính quay, bàn độ đứng quay theo, còn du xích đứng yên.
Cách đọc độ bàn
- Đọc số độ bàn nằm trong du xích.
- Căn cứ vào đầu 0 của du xích đếm số phân khoảng chẵn ta được số chẵn đến 10’ một.
- Đếm số phân khoảng lẻ phút và cộng lại được số phút. Ước lượng số phút không chẵn ta được số giây.
Ví dụ cách đọc độ bàn:
Chú ý: Trước khi đọc độ bàn phải mở gương lấy ánh sáng; và vặn kính đọc độ bàn để cho nhìn rõ.